Süreli Hapis Cezalarının İnfazı Nasıl Gerçekleştirilir?
İnfaz; yerine getirmek, uygulamak anlamına gelmektedir. Bir cezanın infaz edilebilmesi için ortada kesinleşmiş bir mahkumiyet hükmünün bulunması gerekir. Başka bir deyişle kesinleşmemiş mahkumiyet kararları infaz edilemez. Bu bağlamda kişinin suç işlediği şüphesi ile başlatılan, yürütülen soruşturma ve ardından yapılan kovuşturmanın sonucunda mahkemece mahkumiyet kararı verilmesi ve bu kararın kesinleşmesi ile birlikte; artık kişi hükümlü sıfatını alır ve bu aşamadan itibaren gerçekleştirilenler infaz hukukunun kapsamındadır. Mahkumiyet hükmü ile sanığa verilebilecek iki ceza türü söz konusudur. Bunlar; hapis ve adli para cezasıdır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda hapis cezaları; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezası olarak sınıflandırılmıştır. Bu yazımda süreli hapis cezalarının infazının nasıl gerçekleştirildiğinden bahsedeceğim.
Süreli hapis cezalarının infaz şekli 5275 sayılı Ceza Ve Güvenli̇k Tedbi̇rleri̇ni̇n İnfazi Hakkinda Kanun kapsamında düzenlenmiştir. Bilindiği üzere, 15.04.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7242 Sayılı kanunun ilgili hükümleri ile; infaz kanununda önemli değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu yasada değişiklik yapılmasının sebeplerine değinmem gerekirse; temel amaç Covid-19 salgını nedeniyle ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutukluların kontrol edilemeyecek sağlık sorunları ile karşılaşmaması ise de, son yıllarda ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutuklu sayısının; kapasitenin çok üzerine ulaşması, artan suç oranlarına ceza infaz kurumları kapasitesinin yetersiz kalması gibi etkenler sonucunda infaz sisteminde değişiklik yapılması gereksinimi oluşmuştur. Bu bağlamda yapılan yasa değişikliği ile genel olarak infaz rejimlerinde bir iyileştirmeye, indirime gidilmiştir.
Süreli hapis cezası nedir?
Sanığın yapılan muhakeme sonucunda bir ay ile yirmi yıl arasında bir hapis cezasına mahkum olması durumunda süreli hapis cezasından bahsedilir.
Süreli hapis cezalarının infazı nasıl gerçekleştirilir?
Sanığın hakkında verilen süreli hapis cezasının nasıl infaz edileceği hükümlünün yaşı, cinsiyeti, sağlık durumu, mahkumiyet konusu suç, suç tarihi ve tekerrüre esas bir suç işleyip işlemediğine göre değişkenlik gösterebilir. 5275 sayılı kanunda yapılan son değişikliklerle birlikte; suç tarihi esas alınarak, 30.03.2020 tarihinden önce işlenen suçlar ve 30.03.2020 tarihinden sonra işlenen suçlarda farklı infaz rejimleri belirlenmek suretiyle bir ayrım yapılmıştır. Buna göre:
30.03.2020 tarihinden önce işlenen suçlar nasıl infaz edilir?
18 yaşını doldurmuş olan, ceza infaz kurumunda kaldığı sürede iyi halli bulunan, ilgili yasa kapsamındaki istisna suçlar haricindeki bir suçtan dolayı mahkum olan ve tekerrüre esas bir suç işlemeyen hükümlüler; cezalarının yarısını (½) infaz kurumunda çektikleri takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.
Koşullu salıverilme kapsamında istisna suçlar hangileridir?
1) Türk Ceza Kanununun;
a) Kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83)
b) Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu (madde 87, fıkra iki, bent d)
c) İşkence (madde 94 ve 95) ve eziyet suçu (madde 96)
d) Cinsel saldırı (madde 102, ikinci fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel taciz (madde 105) suçları
e) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105)
f) Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138)
g) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu (madde 188)
h) Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçları (madde 326 ilâ 339)
ı) Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar (Terörle Mücadele Kanunu kapsamına girmeyen hallerde)
2) Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar
3) 1/1/1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlar
30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından denetimli serbestlik kapsamında istisnai suçlar ve denetim süresi;
26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun;
a) kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83),
-
üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı işlenen kasten yaralama ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçları,
-
neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu (madde 87, fıkra iki, bent d),
-
işkence suçu (madde 94 ve 95), eziyet suçu (madde 96),
-
cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105),
-
özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138),
-
uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu (madde 188),
-
İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile,
b) 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar hariç olmak üzere, denetimli serbestlik süresi üç yıl olarak uygulanır.
Görüldüğü üzere, altı yıl veya daha az hapis cezasına mahkum olan bir hükümlünün iyi halli olması, suçun 30.03.2020 tarihinden önce işlenmesi, tekerrüre esas bir suç olmaması, koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik için istisnai suçlar haricinde bir suç olması vs. özel hallerin bulunmaması halinde; Açık Ceza İnfaz kurumlarına Ayrılma Yönetmeli̇ği̇ Geçici 1. maddesi gereğince 3 gün cezaevinde kalacak, ardından İnfaz Savcılığı tarafından düzenlenecek müddetname ve Cezaevi idaresi tarafından düzenlenecek İdare ve Gözlem Kurulu raporu sonucunda, İnfaz Hakimliğinin “Denetimli Serbestlik Kararı” ile serbest kalacaktır.
Bu infaz biçimi; iyi hâlli olmak koşuluyla kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler hakkında da uygulanır.
0-6 yaş grubunda çocuğu olan kadın hükümlüler ve 65 yaşını doldurmuş hükümlüler hakkında denetimli serbestlik süresi
30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından, Türk Ceza Kanununun kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83), cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105), özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) ve İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar hariç olmak üzere;
a) Sıfır-altı yaş grubu çocuğu bulunan kadın hükümlüler ile yetmiş yaşını bitirmiş hükümlüler hakkında denetimli serbestlik süresi “dört yıl” olarak uygulanır.
b) Maruz kaldığı ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatını yalnız idame ettiremeyen altmışbeş yaşını bitirmiş hükümlülerin koşullu salıverilmeleri için ceza infaz kurumlarında geçirmeleri gereken süreler, azami süre sınırına bakılmaksızın 5275 sayılı yasanın 105/A maddesinde düzenlenen denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infaz edilebilir. Ağır hastalık, engellilik veya kocama hâli, Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca veya Adlî Tıp Kurumunca düzenlenen bir raporla belgelendirilir.
Çocuklar bakımından süreli hapis cezalarının infazı nasıl gerçekleştirilir?
30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlar açısından, 5275 sayılı kanunun 107/2 maddesi gereğince, istisnai suçlar ve mükerrirler haricinde, ½ koşullu salıverilme oranı uygulanır. İşlenen suç, 5275 sayılı CGTİHK Geçici 6/1 maddesinde belirtilen istisna suçlar dışında ise, denetimli serbestlik süresi de 3 yıl olarak uygulanacaktır.
Çocuklar açısından istisnai suçlar nelerdir?
1- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (TCK 102, 103, 104, 105)
2- Uyuşturucu suçları (TCK 188)
3- Terör suçları (3713 sayılı TMK uygulananlar)
4- Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar
Ayrıca, çocuk hükümlülerin tabi olduğu infaz rejimine göre belirlenen koşullu salıverilme süresinin hesaplanmasında:
a)Hükümlünün onbeş yaşını dolduruncaya kadar ceza infaz kurumunda geçirdiği bir gün, üç gün;
b)Onsekiz yaşını dolduruncaya kadar ceza infaz kurumunda geçirdiği bir gün, iki gün olarak dikkate alınır.
Mükerrirler bakımından süreli hapis cezalarının infazı nasıl gerçekleştirilir?
TCK 58. maddesi uygulanarak “Mükerrirlere özgü infaz rejimine” karar verilen hükümlüler hakkında, 5275 sayılı yasanın 108. maddesine göre infazı gerçekleştirilecektir
a) Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuz iki yılının,
b) Süreli hapis cezasının üçte ikisinin infaz kurumunda iyi hâlli olarak çekilmesi durumunda, koşullu salıverilmeden yararlanılabilir. Ancak, koşullu salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakımından tabi oldukları koşullu salıverilme oranı uygulanır.
İkinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanması durumunda, hükümlü koşullu salıverilmez. Hükümlü hakkında ikinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanacağı hükümde belirtilir.
Mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanırken denetim süresi belirlenirken işlenen suça bakılacaktır. İşlenen suç 5275 sayılı CGTİHK Geçici 6/1 maddesinde belirtilen istisna suçlardan ise, denetimli serbestlik süresi de 1 yıl olarak uygulanacaktır. Ancak işlenen suç 5275 sayılı CGTİHK Geçici 6/1 maddesinde belirtilen istisna suçlardan değil ise, denetimli serbestlik süresi 3 yıl olarak uygulanacaktır.
Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (TCK m. 102-105) ile Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçlarının (TCK m. 188) İnfazı Nasıl Gerçekleştirilir?
5275 sayılı yasanın Geçici 9. maddesi gereğince; 5237 sayılı Kanunun 102, 103, 104, 105 ve 188 inci maddelerinde düzenlenen suçlardan 18/6/2014 tarihli ve 6545 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 28/6/2014 tarihinden önce işlenmiş olanlar için verilen süreli hapis cezaları bakımından koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanır.
Suç tarihi 28.06.2014 tarihinden sonra ise;
a) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçları açısından şartla tahliye oranı (3/4) olarak uygulanmaya devam edecektir.
b) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar bakımından, (on sekiz yaşını doldurmuş hükümlüler)
aa) Nitelikli Cinsel suçlar TCK 102/2, 103, 104/2-3, maddelerinde şartla tahliye oranı (3/4) olarak uygulanmaya devam edecektir.
bb) Basit Cinsel suçlar TCK 102/1, 104/1, 105, maddelerinde şartla tahliye oranı (2/3) olarak uygulanmaya devam edecektir.
c) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar bakımından, (Çocuklar açısından) Cinsel suçlar TCK 102, 103, 104, 105, maddelerinde şartla tahliye oranı (2/3) olarak uygulanmaya devam edecektir.
Denetim süresi açısından, işlenen suç cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suç (TCK 102, 103, 104 ve 105 maddeleri) ve uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu (TCK 188 maddesi), 5275 sayılı CGTİHK Geçici 6/1 maddesinde belirtilen istisna suçlardan olduğundan, denetimli serbestlik süresi 1 yıl olarak uygulanacaktır.
Terör veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçların infazı nasıl gerçekleştirilir?
a) Hakkında 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu uygulanan terör hükümlülerinin koşullu salıverilme oranı, (3/4)’dür.
b) Hakkında 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu uygulanmayan; Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkûm olmuş hükümlülerin (5275 sayılı kanunun 107/4. maddesi gereğince) koşullu salıverilme oranı (2/3)’dür.
Denetim süresi açısından, işlenen suç 5275 sayılı CGTİHK Geçici 6/1 maddesinde belirtilen istisna suçlardan olduğundan, denetimli serbestlik süresi 1 yıl olarak uygulanacaktır. Ancak, hakkında 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu uygulanmayan, Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkûm olmuş hükümlülerin denetim süresi, 5275 sayılı CGTİHK Geçici 6/1 maddesinde belirtilen istisna suçlardan olmadığından, denetimli serbestlik süresi 3 yıl olarak uygulanacaktır.
7242 Sayılı Kanunun Resmi Gazetede yayınlanıp yürürlüğe girdiği 15.04.2020 tarihi ve sonrasında işlenen suçlarda süreli hapis cezalarının infazı nasıl gerçekleştirilecektir?
Hükümlünün daha lehine olan bir başka hüküm olmaması kaydıyla; 5275 sayılı CGTİHK 107/2 maddesi gereğince; koşullu salıverilme oranı (1/2) olarak uygulanacaktır. Süreli hapis cezası olanlar aşağıda belirtilen istisna suçlar dışında, cezalarının yarısını infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıvermeden yararlanabileceklerdir.
Açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine 1 yıl veya daha az süre kalan iyi halli hükümlülerin talebi halinde, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına, ceza infaz kurumu idaresince hazırlanan değerlendirme raporu dikkate alınarak, hükmün infazına ilişkin işlemleri yapan Cumhuriyet başsavcılığının bulunduğu yer infaz hâkimi tarafından karar verilebilir. Açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartları oluşmasına karşın, iradesi dışındaki bir nedenle açık ceza infaz kurumuna ayrılamayan veya bu nedenle kapalı ceza infaz kurumuna geri gönderilen iyi hâlli hükümlüler, diğer şartları da taşımaları halinde, yukarıda belirtilen infaz usulünden yararlanabilirler.
15.04.2020 tarihi sonrasında işlediği bir adi suç neticesinde 2 yıl veya daha az bir hapis cezasına mahkum edilen hükümlü ne kadar süre hapis yatacaktır? (istisna suçlar haricinde ve mükerrir olmaması halinde)
Burada ½ şartla tahliye oranı ve maktu 1 yıl denetim süresi uygulanacağı için; hükümlü Açık İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği Geçici 1. maddesi uyarınca üç gün açık ceza infaz kurumuna alınacak, bu sürede İnfaz Savcılığınca müddetnamesi ve Ceza İnfaz Kurumu idaresince, hükümlü hakkında idare ve gözlem kurulu kararı düzenlenecek, ardından ilgili İnfaz Hakimliğince denetimli serbestlik kararı verilerek kişi tahliye edilebilecektir.
Av. Oktay Altunkaya
