Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Suçlarında Etkin Pişmanlık (TCK m.192)
Uyuşturucu veya uyarıcı madde suçlarında etkin pişmanlık hükümleri TCK m.192 kapsamında düzenlenmiştir. Uyuşturucu suçlarında etkin pişmanlık suçun tamamlanmasının ardından gündeme gelebilecek; cezayı kaldıran veya ceza indirimi sağlayan şahsi sebeptir.
Suç işleyen kişiler, adli makamların ilgili hukuka aykırılıktan haberdar olmadan veya haberdar olduktan sonra, bu mercilere söz konusu suç, suçun konusu veya faillerle ilgili olarak bazı yardımlarda bulunarak yargılama sonucunda alacakları cezada indirim yapılmasını hatta ceza verilmemesini sağlayabilecektir.
Devletler uyguladıkları suç politikaları doğrultusunda belirli suçlarda; bizzat suçu işleyen veya iştirak eden kişilere bir takım hukuki imkanlar sağlamak suretiyle bu kişilerden bilgi, yardım vs. alarak söz konusu suçlar ile mücadele etme yöntemini kullanabilmektedir.
Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçu (TCK m.188) ve Kullanmak İçin Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Satın Almak, Kabul Etmek veya Bulundurmak ya da Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanma Suçu (TCK m.191) da etkin pişmanlık hükümlerinin uygulandığı suç türlerindendir.
Kanunun ilgili maddesi uyuşturucu veya uyarıcı madde suçlarında etkin pişmanlığın; suçun adli makamlarca haber alınmadan önce veya alındıktan sonra olmasına ayrıca kişi tarafından yapılan yardımın niteliği de dikkate alınarak uygulanması gerektiğini belirtmiştir. Buna göre;
Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Ticareti Suçunun Resmi Makamlarca Öğrenilmesinden Önce Etkin Pişmanlıktan Yararlanma (TCK m.192/1)
TCK m. 192/1 gereğince uyuşturucu veya uyarıcı madde imal veya ticareti suçlarına katılmış olan kişi (fail, azmettiren, yardım eden), resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce (yani polis, jandarma, sağlık görevlileri vs. personel), diğer suç ortakları ile uyuşturucu/uyarıcı maddelerin saklandığı/imal edildiği yerleri adli makamlara bildirirse ve ayrıca verilen bilgilerin suç ortaklarının yakalanmasını veya uyuşturucu/uyarıcı maddenin ele geçirilmesini sağlaması halinde, kişi hakkında ceza verilmeyecektir.
Uyuşturucu/uyarıcı madde ticareti suçlarının önemine binaen kanun koyucu burada etkin pişmanlıktan yararlanarak ceza almayacak olan kişinin belirli şartları sağlamasını aramıştır. Bu şartlar şunlardır:
1- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu işlenmiş olmalıdır.
2- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunun işlendiğinden henüz resmi makamların haberdar olmaması gerekmektedir.
3-Fail veya suça katılan bu sürede; diğer suç ortaklarını ve uyuşturucu/uyarıcı maddelerin saklandığı/imal edildiği yerleri adli makamlara bildirmelidir.
4- Fail veya suça katılanın verdiği bilgiler ilgili suç ortaklarının yakalanmasını ya da uyuşturucu/uyarıcı maddenin ele geçirilmesini sağlamalıdır.
Görüldüğü üzere kanun burada fail veya suça iştirak edenden sonuç garantisi beklemektedir. Kişinin yaptığı yardım ne kadar önemli olursa olsun suç ortaklarının yakalanmasını veya uyuşturucu/uyarıcı maddenin ele geçirilmesini sağlamamışsa bu fıkra hükmünden yararlanması mümkün olmayacaktır.
Somut olayda kişinin bu şartları sağlaması halinde hakkında cezaya hükmolunmaz ve yargılama sonucunda cezaya yer olmadığı kararı verilir. Belirtelim ki kişinin kanun maddesindeki şartları sağlaması durumunda mahkemenin ceza verilmemesi konusunda takdir hakkı bulunmamaktadır. Dolayısıyla kanun hükmü aynen uygulanacaktır.
Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Ticareti Suçunun Resmi Makamlarca Öğrenilmesinden Sonra Etkin Pişmanlıktan Yararlanma (TCK m.192/3)
Ceza Kanunumuzun 192/3 maddesi kapsamında; uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçunun işlendiğinden resmi makamların haberdar olmasından sonra (dolayısıyla soruşturma başlatıldıktan sonra) fail ve suça iştirak eden gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına yardım ederse; yardımın niteliğine göre kişi hakkında verilecek cezanın dörtte birinden yarısına kadarı indirilecektir.
Burada kişinin suçun ortaya çıkması (örneğin bazı delillere polisin ulaşabilmesini sağlamak vs.) ve diğer suç ortaklarının yakalanmasına çaba sarf etmesi ile birtakım faydaları olmuş fakat; yine de suç ortakları yakalanamamış ve uyuşturucu/uyarıcı madde bulunamamışsa yine bu maddeden yararlanabilecektir.
Belirtmemiz gerekirse; failin veya suça iştirak edenin suçun ortaya çıkması ve diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet veya yardım eden eylemlerde bulunmasına rağmen objektif olarak kişinin gayretlerinin bir yararı olmamışsa; her ne kadar fail veya suça katılan adli makamlara ilgili konularda fayda sağlama kastıyla hareket etse de, TCK m.192/3 uyarınca etkin pişmanlık hükümleri uygulanmamalıdır.
Kişinin bu yardımda bulunurken gönüllü olması gerekmektedir. Bir başka deyişle; bilmeden veya istemeden adli makamların suç konusu dosyada ilgili madde fıkrasındaki sonuçları elde etmesini sağlayan kimse söz konusu amir hükme göre etkin pişmanlıktan yararlanamamalıdır.
Kullanmak İçin Uyuşturucu/Uyarıcı Madde Satın Alma, Kabul Etme veya Bulundurma Suçlarının Resmi Makamlarca Öğrenilmesinden Önce Etkin Pişmanlıktan Yararlanma (TCK m.192/2)
TCK m.192/2 uyarınca; “Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, bu maddeyi kimden, nerede ve ne zaman temin ettiğini merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz.” denmektedir. Buna göre aranan şartları saymamız gerekirse;
1- Kişi kullanmak için uyuşturucu/uyarıcı madde satın alma, kabul etme, bulundurma suçunu işlemiş olmalıdır.
2-Uyuşturucu/uyarıcı madde satın alma, kabul etme, bulundurma suçunun işlendiğinden henüz resmi makamların haberdar olmaması gerekmektedir.
3-Uyuşturucu/uyarıcı maddeyi kimden, nerede ve ne zaman temin ettiğini adli makamlara bildirmeli.
4- Kişinin verdiği bu bilgilerle suçluların yakalanmaları veya uyuşturucu uyarıcı maddenin ele geçirilmesi kolaylaşmış olmalıdır.
Burada kanun; daha dar ve sınırlı bir kavram olan “kolaylaştırma” kelimesi ile kişinin verdiği bilgilerin somut dosyada objektif bir fayda sağlaması olarak değerlendirilmesi gerektiğini kastetmektedir.
Kullanmak İçin Uyuşturucu Veya Uyarıcı Madde Satın Alma, Kabul Etme, Bulundurma Suçlarının Resmi Makamlarca Öğrenilmesinden Sonra Etkin Pişmanlıktan Yararlanma
Yukarıda da belirttiğimiz üzere; “TCK m.192/3’e göre; “Kullanmak için uyuşturucu/uyarıcı madde satın alma, kabul etme, bulundurma suçları haber alındıktan sonra gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım eden kişi hakkında verilecek ceza, yardımın niteliğine göre dörtte birden yarısına kadarı indirilir.” denmektedir.
Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanan Kişi Hakkında Etkin Pişmanlık (TCK m.192/4)
Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, hakkında kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmaktan dolayı soruşturma başlatılmadan önce resmi makamlara veya sağlık kuruluşlarına başvurarak tedavi ettirilmesini isterse, cezaya hükmolunmaz. Bu durumda kamu görevlileri ile sağlık mesleği mensuplarının 279 uncu ve 280 inci maddeler uyarınca suçu bildirme yükümlülüğü doğmaz (TCK m.192/4)
Mevzuatımızda uyuşturucu/uyarıcı madde kullanma suçunu işlediği konusunda yeterli şüphe oluşan kimse hakkında soruşturma açıldıktan sonra kamu davası açılmasının ertelenmesi kararı verilmekte ve şüphelide bu süreçte bazı yükümlülüklere uyması beklenmektedir. Şüphelinin bu yükümlülüklere uyması halinde denetim süresi sonunda kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmektedir. Kişinin denetim süresi içerisinde bu yükümlülüklere aykırı davranması veya tekrardan uyuşturucu uyarıcı madde kullanması vs. hallerde kişi hakkında kamu davası açılmakta ve cezalandırılması istenmektedir.
Bu bağlamda Ceza Kanunumuzun etkin pişmanlık kapsamlı 192/4. maddesi uyuşturucu uyarıcı madde kullanan kişilerin resmi makamların haberdar olmasından önce; ilgili kurumlara başvurmak suretiyle tedavi olmayı talep ederse hakkında TCK m.191’de düzenlenen Kullanmak İçin Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Satın Almak, Kabul Etmek veya Bulundurmak ya da Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanmak Suçundan cezaya hükmolunmayacağını belirtmiştir. Ayrıca belirtelim ki burada şüpheli hakkında beraat kararı değil ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilecektir.
Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Suçlarında Etkin Pişmanlık ile İlgili Yargıtay Kararları
Şüphe Üzerine Durdurulan ve Kaba Üst Yoklamasıyla ya da Dışarıdan Yapılan Gözlemle Üzerinde Şüpheli Madde Bulunduğu Tespit Edilmesi Halinde Etkin Pişmanlık
“Yerleşik Yargıtay uygulamaları da dikkate alındığında, şüphe üzerine durdurulan ve kaba üst yoklamasıyla ya da dışarıdan yapılan gözlemle üzerinde şüpheli madde bulunduğu tespit edilen kişilerin, meydana gelen şüpheden dolayı arama kararı alınarak üstlerinin aranacağı muhakkak olmakla, artık bu aşamadan sonra üzerindeki uyuşturucu maddeyi teslim etme şeklindeki davranışın etkin pişmanlık olarak kabulünün mümkün olmadığı yönündeki görüş ve uygulama Dairemiz tarafından da benimsenmektedir.
Somut olayda şüphe üzerine durdurulan ve cebinde şişlik görülen sanığın bu maddeyi çıkarması istendiğinde uyuşturucu maddeyi çıkarıp teslim etmekten ibaret davranışının etkin pişmanlık olarak kabulü mümkün olmadığından, ilk derece mahkemesi kararı isabetsiz olmakla kaldırılması gerekmiş ve sanık, hakkında etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaksızın TCK 191/1, 62. maddeleri uyarınca cezalandırılmış, buna dair aşağıdaki şekilde hüküm kurulması yoluna gidilmiştir.” (İstanbul BAM, 4. CD., E. 2019/292 K. 2019/1777 T. 4.7.2019)
Suçun Resmi Makamlar Tarafından Haber Alınması ve Etkin Pişmanlık
“KARŞI OY – Olay tarihinde Isparta İl Emniyet Müdürlüğü KOM Şubesi görevlilerince uyuşturucu suçlarının önlenmesi amacıyla yapılan çalışma sırasında, olay mahallinde daha önce hakkında uyuşturucu suçlarından birden fazla işlem yapılan sanığın görülmesi üzerine, yanına gidildiği ve üzerinde suç unsuru var mı diye sorulması üzerine sanığın üzerinde bulunan 13 paket eroin ile 6 paket kokaini çıkarıp teslim ettiği,
TCK’nın 192/3. maddesinin uygulama koşullarının;
1-Failin 188 veya 191. maddesinde düzenlenen suçlardan herhangi birinin işlenmiş olması,
2-Hizmet veya yardımın bizzat fail tarafından yapılması,
3-Hizmet veya yardımın ilgili makamlara, suçun resmi makamlar tarafından haber alınmasından sonra ancak mahkeme tarafından hüküm verilmeden önce yapılması,
4-Failin suçun meydana çıkmasında ya da fail veya diğer suç faillerinin yakalanmasına hizmet ve yardım etmesinin gerekeceği,
Söz konusu olayda sanığın üzerindeki uyuşturucu maddeleri henüz adli kolluk tarafından haber alınmadan önce kolluğun şüphe üzerine sanığa sormaları ve sanığın teslim etmesi üzerine uyuşturucu maddelere el konulmuştur. Resmi makamların suçun işlendiğini ne şekilde öğrendiğinin önemi yoktur.
Ancak; soyut duyumlar öğrenme olmaz, suçun işlendiği, ihbar, tanık, başka bir failin açıklaması, iletişimin dinlenmesi ve ya gizli soruşturmacı kullanmak suretiyle öğrenilebilir. Suç öğrenildiği halde henüz herhangi bir işlem yapılmamış olması önemli değildir.
Failin suçu resmi makamlar tarafından haber alındığını bilip bilmemesi sonuca etkili değildir. Fail suç resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce etkin pişmanlıkta bulunursa TCK’nın 192/1. maddesi uygulanacaktır.
Olaylara değil tahmine dayanan bir şüphe öğrenme olarak kabul edilemeyeceği ve söz konusu olayda polisin görevi gereği olarak CMK’nın 116 ve devam maddeleri gereğince usulüne uygun olarak arama yapılıp sanığın öğrenmeden önce kendisinin teslim ettiği uyuşturucu maddelere el konulabileceği, bu nedenle sanık hakkında TCK’nın 192/3. maddesi uygulanamayacağı düşüncesiyle çoğunluğun görüşüne katılmıyorum.” (Yargıtay 20. CD., E. 2016/2217 K. 2017/2190 T. 5.4.2017)
“Yakalandığı ilk aşamada, henüz sanığa aidiyeti belli değilken içinde uyuşturucu bulunan gri renkli valizin kendisine ait olduğunu söyleyerek, suçunun ortaya çıkmasına hizmet ve yardımda bulunan sanığın cezasında etkin pişmanlık nedeniyle TCK’nın 192/3 maddesi gereğince indirim yapılmayarak fazla ceza tayini, BOZMAYI gerektirmiştir.” (Gaziantep BAM, 5. CD., E. 2017/2427 K. 2019/534 T. 4.4.2019)
Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Suçlarında Etkin Pişmanlık ve Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı
“Dosya kapsamından, sanık …’in, hakkında resmi makamlarca uyuşturucu madde ticareti yaptığına ilişkin bir bilgi bulunmadığı aşamada, 11/06/2013 tarihinde kolluğa başvurusu sonucu düzenlenen ihbar tutanağı ve kollukta bilgi sahibi sıfatı ile alınan 18/06/2013 tarihli beyanı ile, “kendisinin ve …’nin 2013 yılı Nisan ayında sanık …’tan kullanma amacı dışında eroin maddesi satın aldıklarını, uyuşturucu maddenin parasını …’nin ödediğini” beyan ettiği,
18/06/2013 tarihinde ise, morfin, kodein ve eser miktarda eroin içerdiği uzmanlık raporu ile tespit edilen 173 gram ağırlığındaki uyuşturucu maddeyi kolluğa teslim ettiği; dolayısı ile resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce kullanma amacı dışında uyuşturucu madde bulundurduğu beyan edip, uyuşturucu maddeyi teslim etmek suretiyle kendi suçunun ortaya çıkmasını sağladığı anlaşıldığı halde, hakkında TCK’nın 192/1. maddesi uyarınca “ceza verilmesine yer olmadığına” karar verilmesi gerektiği gözetilmeden, yazılı şekilde mahkûmiyet hükmü kurulması, BOZMAYI gerektirmiştir.” (Yargıtay 20. CD., E. 2017/389 K. 2017/4095 T. 4.7.2017)
Suçun Ortaya Çıkmasına Hizmet ve Yardım Niteliğinde Sayılamayacağının Değerlendirmesi
“Sanığın kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçundan haklarında ayrı soruşturma yürütülen Oğuz, Fatih ve Samet tarafından kendilerine uyuşturucu madde satan kişi olarak teşhis edilmesinden sonra ve ancak mahkeme aşamasında suçunu ikrar etmesinin, suçun ortaya çıkmasına hizmet ve yardım niteliğinde sayılamayacağı ve hakkında TCK’nın 192/3. maddesinde öngörülen etkin pişmanlık hükmünün uygulanamayacağının gözetilmemesi, BOZMAYI gerektirmiştir.” (Yargıtay 20. CD., E. 2016/2732 K. 2017/4688 T. 25.9.2017)
“Çuvalları Kendisinin Yol Kenarına Attığını” Beyan Etmesinin Etkin Pişmanlık Niteliğinde Bir Yardım Sayılamayacağı
“TCK’nın 192/3. maddesinin uygulanabilmesi için, sanığın, suç haber alındıktan sonra, gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve fail veya suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım etmesi gerektiği; somut olayda, sanığın yol kenarında park halinde bulunan aracından yoğun şekilde esrar kokusu geldiğini fark eden kolluk görevlilerinin araç çevresinde araştırma yaptıkları ve aracın 20 metre gerisinde yol kenarına atılmış çuvallar içerisinde suça konu uyuşturucu maddelerin ele geçirildiği, kolluk görevlilerince sorulması üzerine, sanığın “çuvalları kendisinin yol kenarına attığını” beyan etmesinin etkin pişmanlık niteliğinde bir yardım sayılamayacağı gözetilmeden, TCK’nın 192/3.maddesi gereğince etkin pişmanlık nedeniyle cezadan indirim yapılması, BOZMAYI gerektirmiştir.” (Yargıtay 20. CD., E. 2016/1727 K. 2016/5533 T. 16.11.2016)
“Hakkında suç ihbarı ve resmi makamların uyuşturucu madde ticareti yapma suçuyla ilgili bilgisi olmadığı aşamada sanık K2 ‘ın, 17.10.2009 tarihindeki yaralanma olayı nedeniyle tedavi olduğu Ankara Hastanesine kasten yaralama suçunun soruşturması için gelen görevli polislere sözlü beyanda bulunup, kavganın eroin nedeniyle çıktığını belirterek, evinde bulunan eroinden bahsedip eşi aracılığıyla uyuşturucu maddeyi polislere teslim ettiği,
Böylece resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce, uyuşturucu maddeyi ve saklandığı yeri açıklayarak, suçunun ortaya çıkmasını ve uyuşturucu maddenin ele geçirilmesini sağlaması nedeniyle hakkında TCK’nın 192/1. maddesinin uygulanması gerektiği gözetilmeden aynı yasa maddesinin (3) nolu fıkrasının uygulanması, BOZMAYI gerektirmiştir.” (Yargıtay 10. CD., E. 2011/24811 K. 2012/6403 T. 20.03.2012)
“Olay tutanağı içeriği, diğer sanıklar K1 ve K2 ‘ın yakalanış şekilleri, plaka takip sistemi raporuna göre öncü ve artçı aracın aynı zaman dilimlerinde aynı yerlerde bulunması, HTS raporu, sanığın kullandığı uyuşturucu maddenin ele geçirildiği aracın diğer sanık K1 ’in babası adına kayıtlı oluşu ve tüm dosya kapsamına göre;
Sanığın olay hakkında ayrıntılı bilgi vermesi ve kullandıkları telefon numaralarını bildirmesinin TCK’nın 192/3. maddesi kapsamında suçun meydana çıkmasına hizmet ve yardım niteliğinde sayılamayacağından; TCK’nın 53. maddesi uygulamasında ve TCK’nın 62. maddesinin uygulanmamasına ilişkin dosya içeriğine uygun mahkemenin kabul ve gerekçesinde isabetsizlik görülmediğinden; bu yönlerden tebliğnamedeki bozma isteyen düşünceler benimsenmemiştir.” (Yargıtay 20. CD., E. 2018/892 K. 2018/5880 T. 11.12.2018)
“Kendisinde uyuşturucu madde yakalanan sanık A..’in beyanları dışında mahkumiyetine yeterli bir delil bulunmadığı aşamada, sanık M.. S..’un beyanları ile kendi suçunu ve diğer sanık M.. Y..’ın suçunun ortaya çıkmasına hizmet ve yardım ettiği anlaşıldığından hakkında TCK’nın 192/3. maddesinin uygulanması gerektiğinin gözetilmemesi, BOZMAYI gerektirmiştir.” (Yargıtay 20. CD., E. 2015/8205 K. 2015/4308 T. 21.10.2015)
“Tanık Mustafa’nın beyanını destekleyen HTS kayıtları, uyuşturucu maddenin ele geçiriliş şekli, tüm dosya kapsamı ve mahkemenin gerekçesi karşısında, sanık hakkında TCK’nın 192/3. maddesinde öngörülen etkin pişmanlık hükmünün uygulanması koşulları oluşmadığından, hükmün onanması gerektiği düşüncesiyle, Sayın çoğunluğun görüşüne katılmıyoruz.” (Yargıtay 10. CD., E. 2017/364 K. 2019/8945 T. 25.12.2019)
“Suç konusu uyuşturucu maddeyi kolluk görevlilerine teslim eden ve hakkında TCK’nın 192/1. maddesi uyarınca ceza verilmesine yer olmadığına karar verilen diğer sanık M.. D..’ın soyut beyanı dışında aleyhinde delil bulunmadığı aşamada, ikrarıyla kendi suçunun ortaya çıkmasına hizmet ve yardımda bulunan sanık hakkında TCK’nın 192/3. maddesinde öngörülen etkin pişmanlık hükmünün uygulanması gerektiğinin gözetilmemesi, BOZMAYI gerektirmiştir.” (Yargıtay 10. CD., E. 2013/100 K. 2015/32036 T. 1.7.2015)
