Adli Sicil ve Arşiv Kaydı Nasıl Silinir?
Hukuk sistemimizde bireylerin kesinleşmiş ceza ve güvenlik tedbirlerine mahkumiyetine ilişkin bilgilerin otomatik işleme tabi bir sistem kullanılarak toplanması, değerlendirilmesi, muhafaza edilmesi ve gerektiğinde en seri ve sağlıklı biçimde ilgililere bildirilmesi amacıyla adli sicil ve arşiv kaydı tutulmaktadır. Kişilerin adli sicil ve arşiv kayıtlarının, söz konusu ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazından belirli bir süre sonra silinmesini isteyebilmesi, modern ceza hukukunun amaçlarından birisinin de suçluları ıslah etmek olduğu dikkate alındığında, hukuka uygun bir talep olarak değerlendirilmelidir. Ayrıca bireyin gerçekleştirdiği suç konusu fiil sebebiyle bir ömür boyunca bu sıfatla yaşamak zorunda bırakılması adalet ve hakkaniyet ilkelerine aykırı olacağı gibi kişinin topluma adapte olabilmesini, toplum içerisinde kendisine bir yer edinebilmesini de zorlaştıracaktır.
Adli sicil kaydında hangi bilgiler bulunur?
Kişiler hakkında ilgili mahkemelerce verilmiş kesinleşmiş mahkumiyet kararları adli sicile kaydedilir. Bu bağlamda; hükmolunmuş hapis cezaları, koşullu salıverilme kararları, hapis cezasının ertelenmesi kararları, adli para cezasına ilişkin kararlar, belirli haktan yoksun bırakılmaya ilişkin kararlar, ceza mahkûmiyetini bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran şikayetten vazgeçme veya etkin pişmanlık dolayısıyla verilen kararlar, ceza zamanaşımının dolduğunun tespitine ilişkin kararlar, genel veya özel affa ilişkin kanun ya da özel affa ilişkin Cumhurbaşkanlığı kararları, Askerî Ceza Kanununa göre verilmiş mahkûmiyet kararlarındaki ferî cezalar ve akıl hastalığı nedeniyle hükmedilen güvenlik tedbirlerine ilişkin kararlar adlî sicile kaydedilir.
Adli sicil ve arşiv kaydına kaydedilmeyecek bilgiler nelerdir?
a) Disiplin suçlarına ve sırf askerî suçlara ilişkin mahkûmiyet hükümleri,
b) Disiplin veya tazyik hapsine ilişkin kararlar,
c) İdarî para cezasına ilişkin kararlar adlî sicile kaydedilmez.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) ve kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararları adli sicil ve arşiv kaydında görünür mü?
Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin kararlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak mahkeme, hâkim veya Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından istenmesi halinde verilmek üzere ayrı bir sisteme kaydedilir. Dolayısıyla adli sicil ve arşiv kaydında hükmün açıklanmasının geri bırakılması ve kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararları görünmez.
Karşılıksız yararlanma suçu ile ilgili özel hüküm
Karşılıksız yararlanma suçunda etkin pişmanlıktan yararlanan şüpheli, sanık veya hükümlü hakkında verilen kararlar ayrı bir sisteme kaydedilir. Yani adli sicil ve arşiv kaydında bu suçun işlendiği görünmez. Onbeş yıl süreyle muhafaza edilen bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından istenmesi halinde verilebilir.
Adli sicil ve arşiv kaydımı nereden öğrenebilirim?
Kişiler adli sicil ve arşiv kayıtlarını e-devlet üzerinden kolaylıkla öğrenebileceği gibi Adliyede Cumhuriyet başsavcılıklarından, kaymakamlıklardan, yurt dışında elçilik ile konsolosluklardan ve Adalet Bakanlığı Adlî Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünden de öğrenilebilir.
Adlî sicil kaydı (sabıka kaydı) ne zaman silinir?
Adlî sicildeki bilgiler;
a) Cezanın veya güvenlik tedbirinin infazının tamamlanması,
b) Ceza mahkûmiyetini bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran şikayetten vazgeçme veya etkin pişmanlık,
c) Ceza zamanaşımının dolması,
d) Genel af halinde Adlî Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünce silinerek arşiv kaydına alınır.
Adlî sicil bilgileri, ilgilinin ölümü üzerine tamamen silinir. Türk vatandaşları hakkında yabancı mahkemelerce verilmiş olup usulüne göre adlî sicile kaydedilen hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkûmiyet hükümleri, kesinleştiği tarihten itibaren mahkûmiyet kararında belirtilen sürenin geçmesiyle, Adlî Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünce adlî sicil kayıtlarından çıkartılarak arşiv kaydına alınır.
Arşiv Kaydı Ne Zaman Ve Nasıl Silinir?
“Adli Sicil Kaydı” ile “Arşiv Kaydı” farklı müesseselerdir. Kişi hakkında verilmiş olan mahkumiyet hükmü veya güvenlik tedbiri infaz edildikten sonra ilgili kayıt adli sicil kaydından silinerek, arşiv kaydına aktarılacaktır. Arşiv kaydına kaydedilen bu bilgilerde, kişi e-devletten veya adliyeden vs. sabıka kaydını sorgulayınca bu kayıtlar görünecektir. Bu bağlamda bireyin uygulamadaki adıyla sabıka kaydını sildirmesi için arşiv kayıtlarını da sildirmesi gerekir. Arşiv bilgileri; kural olarak Türk Ceza Kanunundaki suçları işlemesi sebebiyle kişinin aldığı ceza veya güvenlik tedbirinin infaz edilmesinden itibaren 5 yıl geçmesiyle adli sicil arşiv kaydı tamamen silinir.
“Anayasanın 76. maddesinde sayılan hallerde ve Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunlarda bir hak yoksunluğuna neden olan mahkûmiyetler bakımından kişinin adli sicil arşiv kaydının (sabıka kaydı) silinmesi, cezasını infaz ettiği tarihten itibaren 15 veya 30 yıl sonra silinecektir”
Fakat taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, Resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar ile Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunlarda bir hak yoksunluğuna neden olan mahkûmiyetler bakımından kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren; yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması koşuluyla onbeş yıl geçmesiyle, yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması koşulu aranmaksızın otuz yıl geçmesiyle silinir.
Yine, fiilin kanunla suç olmaktan çıkarılması halinde bu suçtan mahkûmiyete ilişkin adlî sicil ve arşiv kayıtları talep aranmaksızın tamamen silinir. Akıl hastalığı nedeniyle hükmedilen güvenlik tedbirlerine ilişkin kayıtlar infazının tamamlanmasıyla ve ilgilinin ölümüyle tamamen silinir. Yukarıda belirttiğim şartların gerçekleşmesiyle kişinin adli sicil arşiv kaydı ilgili kurumca kendiliğinden silinmelidir. Söz konusu yasal koşullar mevcut olmasına rağmen sabıka kaydınız silinmemişse Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğüne adli sicil arşiv kaydınızın silinmesi talepli dilekçenizle başvurabilirsiniz. Uygulamada kişilerin sabıka kayıtlarının silinmesi için gerekli şartların, genellikle ilgili cezanın infazından 15 veya 30 yıllık bir süre sonra sağlandığı görülmektedir. Bu anlamda bireyin arşiv kaydı bilgilerini cezanın infazından 15 yıl süre sonra sildirebilmesi için bu konuda görevli ve yetkili mahkemeden “Yasaklı Hakların Geri Verilmesi Kararı” alması gerekmektedir. Aksi halde arşiv kaydının silinebilmesi için cezanın infazının tamamlanmasından itibaren 30 yıllık sürenin dolmasını beklemesi gerekecektir.
Av. Oktay Altunkaya
